Apa itu Bahasa Melayu..??

Bahasa Melayu secara khusus ialah salah satu dialek daripada beratus dialek lain yang terdapat di Nusantara (alam Melayu). Pemilihan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan sama ada di Indonesia, Malaysia mahupun di Brunei bukanlah dibuat secara sewenang-wenangnya. Ia dipilih terutama faktor sejarahnya, iaitu bahasa yang sudah dikenali dan digunakan sejak zaman-berzaman.

Kita beruntung kerana bahasa Melayu yang tumbuh di alam Melayu ini dapat berkembang subur seperti yang kita lihat sekarang. Walau bagaimanapun, bahasa Melayu tidaklah tumbuh dan berkembang begitu sahaja. Ia mengalami sejarah yang panjang yang perlu kita ketahui terutama oleh generasi muda. Sejarah bahasa bukan sahaja bertujuan merakam peristiwa yang berlaku terhadap bahasa itu sendiri tetapi juga perlu agar kita menghargai, menyayangi, memelihara, mengkaji, dan menggunakannya dengan baik dan sempurna.

Buku Sejarah pertumbuhan bahasa Melayu ini cuba memaparkan secara sederhana pertumbuhan bahasa Melayu sejak awal hingga penghujung abad ke-19. Buku ini sengaja mengelak daripada penzamanan kerana agak sukar membezakan satu zaman dengan zaman lain dalam bahasa. Bahasa tumbuh dan berkembang mengikut keadaan masyarakat dan pengaruh yang datang dari luar. Walaupun berlaku perubahan terhadap bahasa, tetapi agak sukar menentukan masa yang tepat terhadap perubahan tersebut.

Penulis mengucapkan terima kasih dan penghargaan kepada Muhammad Jafar yang telah melukis semula peta di dalam buku ini daripada sumber: Rumpun Melayu-Polinesia (1990) dan Map of the World (n.d.), dan Aditya Adawiyah yang menulis semula aksara daripada sumber: Harahap, E. St. (1960), Kridalaksana, H. (1982), Crawfurd, J. (1852), Burckhardt, T. (1976), Mulia, T.S.G. dan Hidding, K.A.H. (1955), Wan Ali Hj. Wan Mamat (1988), dan Pedoman umum ejaan Jawi yang disempurnakan (1987). Tatacara penulisan di dalam buku ini berasaskan gaya Penerbit USM dan penulis mempersetujuinya.

Bukti yang diperlihatkan di sini kebanyakannya daripada data persuratan. Tidak semua data bertulis dimasukkan di dalam buku ini. Sebahagiannya data tersebut dipilih kerana popular dan sebahagian lagi kerana mudah diperolehi. Oleh yang demikian, kekurangan semestinya terdapat di dalam buku ini. Kata pepatah Melayu "tiada gading yang tak retak", maka dengan rendah hati, penulis mengharapkan nasihat dan teguran yang membina daripada pembaca.

Terima kasih.

DARWIS HARAHAP
Mei 1992

Sumber : http://www.penerbit.usm.my/pen2006/DAH/DAH.html

UPDATE TERKINI:

Asal usul perkataan Melayu masih belum dapat disahkan oleh sejarawan.Bagaimanapun terdapat beberapa bukti sejarah yang cuba mengaitkan asal-usul bahasa Melayu, seperti mana berikut: 

• Catatan orang China yang menyatakan bahawa sebuah kerajaan Mo-lo-yeu mempersembahkan hasil bumi kepada raja China sekitar 644-645 Masihi. Dikatakan orang Mo-lo-yeu mengirimkan Utusan ke negara China untuk mempersembahkan hasil-hasil bumi kepada raja China.
•  Ada yang mempercayai kerajaan Mo-lo-yeu berpusat di daerah Jambi, Sumatera , daripada sebatang sungai yang deras alirannya, iitu Sungai Melayu.
•  Satu lagi catatan orang China ialah catatan rahib Buddha bernama I-Tsing yang menggunakan kata ma-lo-yu tentang dua buah kerajaan yang dilawatinya sekitar 675 Masihi.
•  Dalam bahasa Jawa Kuno, perkataan ``Mlayu'' bermaksud berlari atau mengembara. Hal ini boleh dipadankan dengan orang Indo-Melayu (Austonesia) yang bergerak dari Yunan. 

Asal Usul Bangsa Melayu 

• Dipercayai berasal daripada golongan Austronesia di Yunan.
• Kumpulan pertama dikenali sebagai Melayu Proto.
• Berpindah ke Asia Tenggara pada Zaman Batu Baru (2500 Sebelum Masihi) 
• Keturunannya Orang Asli di Semenanjung Malaysia, Dayak di Sarawak dan Batak di Sumatera.
• Kumpulan kedua dikenali sebagai Melayu Deutro. Berpindah ke Asia Tenggara pada Zaman Logam kira-kira 1500 Sebelum Masihi.
• Keturunannya orang Melayu di Malaysia. Dikatakan lebih bijak dan dan mahir daripada Melayu Proto. Bijak dalam bidang astronomi, pelayaran dan bercucuk tanam. Bilangan lebih banyak daripada Melayu Proto. Menduduki kawasan pantai dan lembah di Asia Tenggara.

Kumpulan pertama dan kedua, dikenali sebagai Austronesia. Bahasa-bahasa yang terdapat di Nusantara sekarang berpunca daripada bahasa Austronesia ini. Nik Safiah Karim menerangkan bahawa bahasa Austronesia ialah satu rumpun bahasa dalam filum bahasa Austris bersama-sama dengan rumpun bahasa Austroasia dan Tibet-China (rujuk carta alir di atas).Bahasa Melayu termasuk dalam bahasa-bahasa Golongan Sumatera bersama-sama dengan bahasa-bahasa Acheh, Batak, Minangkabau, Nias, Lampung dan Orang Laut. 

Perkembangan Bahasa Melayu 

Ahli bahasa membahagikan perkembangan bahasa Melayu kepada tiga tahap utama iaitu:

1. Bahasa Melayu Kuno 
2. Bahasa Melayu Klasik 
3. Bahasa Melayu Moden. 

Bahasa Melayu Kuno 

Merupakan keluarga bahasa Nusantara. Kegemilangannya dari abad ke-7 hingga abad ke-13 pada zaman kerajaan Sriwijaya, sebagai lingua franca dan bahasa pentadbiran. Penuturnya di Semenanjung, Kepulauan Riau dan Sumatera. Ia menjadi lingua franca dan sebagai bahasa pentadbiran kerana: 

• Bersifat sederhana dan mudah menerima pengaruh luar
• Tidak terikat kepada perbezaan susun lapis masyarakat 
• Mempunyai sistem yang lebih mudah berbanding dengan bahasa Jawa.
• Banyak dipengaruhi oleh sistem bahasa Sanskrit. Bahasa Sanskrit kemudian dikenal pasti menyumbang kepada pengkayaan kosa kata dan ciri-ciri keilmuaan (kesarjanaan) Bahasa Melayu. 

Bahasa Melayu mudah dipengaruhi Sanskrit kerana: 

• Pengaruh agama Hindu
• Bahasa Sanskrit terletak dalam kelas bangsawan, dan dikatakan mempunyai hierarki yang tinggi.
• Sifat bahasa Melayu yang mudah dilentur mengikut keadaan dan keperluan.
• Bahasa Melayu kuno pada batu-batu bersurat abad ke-7 yang ditulis dengan huruf Pallawa: 

Batu bersurat di Kedukan Bukit, Palembang (683 M) 

Batu bersurat di Talang Ruwo, dekat Palembang (684 M) 

Batu bersurat di Kota Kampur, Pulau Bangka (686 M) 

Batu bersurat di Karang Brahi, Meringin, daerah Hulu Jambi (686 M) 

Bahasa Melayu kuno pada batu bersurat di Gandasuli, Jawa Tengah (832 M) ditulis dalam huruf Nagiri. 

Ciri-ciri bahasa Melayu kuno: 

• Penuh dengan kata-kata pinjaman Sanskrit 
• Susunan ayat bersifat Melayu 
• Bunyi b ialah w dalam Melayu kuno (Contoh: bulan - wulan)
• Bunyi e pepet tidak wujud (Contoh dengan - dngan atau dangan)
• Awalan ber- ialah mar- dalam Melayu kuno (contoh: berlepas-marlapas)
• Awalan di- ialah ni- dalam bahasa Melayu kuno (Contoh: diperbuat - niparwuat)
• Ada bunyi konsonan yang diaspirasikan seperti bh, th, ph, dh, kh, h (Contoh: sukhatshitta)
• Huruf h hilang dalam bahasa moden (Contoh: semua-samuha, saya: sahaya) 

Peralihan Bahasa Melayu Kuno Ke Bahasa Melayu Klasik 

Peralihan ini dikaitkan dengan pengaruh agama Islam yang semakin mantap di Asia Tenggara pada abad ke-13. Selepas itu, bahasa Melayu mengalami banyak perubahan dari segi kosa kata, struktur ayat dan tulisan. Terdapat tiga batu bersurat yang penting: 

1.  Batu bersurat di Pagar Ruyung, Minangkabau (1356). Ditulis dalam huruf India. Mengandungi prosa melayu kuno dan beberapa baris sajakm Sanskrit. Bahasanya berbeza sedikit daripada bahasa batu bersurat abad ke-7.
2.  Batu bersurat di Minye Tujuh, Acheh (1380). Masih memakai abjad India dan buat pertama kalinya terdapat penggunaan kata-kata Arab seperti kalimat nabi, Allah dan rahmat
3.  Batu bersurat di Kuala Berang, Terengganu (1303-1387). Diitulis dalam tulisan Jawi membuktikan tulisan Arab telah telah digunakan dalam bahasa Melayu pada abad itu. 

Ketiga-tiga batu bersurat ini merupakan bukti catatan terakhir perkembangan bahasa Melayu kerana selepas abad ke-14, muncul kesusasteraan Melayu dalam bentuk tulisan. 

Bahasa Melayu Klasik 

Kegemilangannya boleh dibahagikan kepada tiga zaman penting: 

1. Zaman kerajaan Melaka 
2. Zaman kerajaab Acheh 
3. Zaman kerajaan Johor-Riau 

Antara tokoh-tokoh penulis yang penting ialah Hamzah Fansuri, Syamsuddin al-Sumaterani, Syeikh Nuruddin al-Raniri dan Abdul Rauf al-Singkel. 

Ciri-ciri bahasa klasik: 

• Ayat: panjang, berulang, berbelit-belit.
• Banyak ayat pasif.
• Menggunakan bahasa istana 
• Kosa kata klasik: ratna mutu manikam, edan kesmaran (mabuk asmara), sahaya, masyghul (bersedih)
• Banyak menggunakan perdu perkataan (kata pangkal ayat): sebermula, alkisah, hatta, adapun.
• Ayat songsang
• Banyak menggunakan partikel ``pun'' dan `'lah'' 

Bahasa Melayu Moden 

Bermula pada abad ke-19. Hasil karangan Munsyi Abdullah dianggap sebagai permulaan zaman bahasa Melayu moden. Sebelum penjajahan Beritish, bahasa Melayu mencapai kedudukan yang tinggi, berfungsi sebagai bahasa perantaraan, pentadbiran, kesusasteraan, dan bahasa pengantar di pusat pendidikan Islam. Selepas Perang Dunia Kedua, British merubah dasar menjadikan bahasa Inggeris sebagai pengantar dalam sistem pendidikan. Semasa Malaysia mencapai kemerdekaan, Perlembagaan Persekutuan Perkara 152 menetapkan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan. 

Akta Bahasa Kebangsaan 1963/1967 menetapkan bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi negara. Laporan Razak 1956 mencadangkan bahasa Melayu sebagai pengantar dalam sistem pendidikan negara.

Sumber: Asal-usul Bahasa Melayu